CemaraTunggal

slamat datang

Reis mee naar West-Java en lees iets over het grote mysterie van de Tjemara Toenggal (Cemara Tunggal in modern Bahasa). Bovenstaand schilderij hangt in Amsterdam en stelt de Javaanse Vorstin Der Zuiderlijke Oceaan voor die reist over de wateren landinwaarts. In de overlevering bezoekt Zij Haar gemalen in de Midden-Javaanse Kratons, of reist naar de heilige bergen Gunung Lawu en Gunung Merapi. Op West-Java wordt de merkwaardige berg Gunung Kombang (Hommelberg) met de Vorstin betrokken die het grote mysterie van de Tjemara Toenggal onthult, vernoemd in de beroemde Midden-Javaanse Kroniek Babad Tanah Jawi.

Een maagdelijke Prinses uit het West-Javaanse Rijk Pajajaran woont eenzaam en afgelegen op de Kombang-berg. Zij wordt vermaard als de tovenares Nyai Tjamara Toenggal of "Ajar Cemara Tunggal", de Wijze van de Eenzame Den op de Hommelberg. Zij bezit de gave van helderziendheid en staat in directe verbinding met de Geestenwereld. Volgens de Babad Tanah Jawi komt haar achterneef Jaka Susuruh voor hulp, waarop zij hem adviseert naar het Oosten te trekken en een rijk te stichten, wanneer hij een boom vindt waarin slechts één vrucht bevindt, die bitter is. Indien zo, zal zij hem en elke nazaat huwen (hij wordt nl. verliefd op zijn oud-tante, wanneer zij aan hem verschijnt in haar "werkelijke" vorm) en helpen vanuit de Geestenwereld. Jaka Susuruh volgt het advies op en sticht het machtige Majapahit Rijk ("maja" is de vrucht van de Madjaboom en "pahit" is bitter).

Iedereen die Indonesië bezoekt heeft kent de geheimzinnige Waringin boom (de Banyan) die vooral door Boeddha beroemd werd. Zo is de ook "kasuariboom" Tjemara (van Casuaris, de struisvogel die niet kan vliegen) heel bekend in Indonesië, die behoort tot de coniveer of denneboom-familie. Toch is deze boom zelden botanisch omschreven, en komt de beschrijving van de Brewer spruce (Picea breweriana) er heel dicht bij. Genoemd naar de ontdekker Brewer blijft deze Piceaboom van een mysterieus karakter, en wordt aangetroffen op bergheuvels die zelden bezocht worden. De bijnaam "weeping spruce" (of wenende spar) komt door het opvallende kenmerk van de vele draderige uiteinden van de hangende takken van de boom. Hierdoor ontstaan er oa. vele opeenhopingen of knopen in het bos, die van weinig commercieel belang zijn (in het Rijke Westen ook wel "Heksenbezem" genoemd!).

De hommel staat ivm. de bijen die beschouwd worden als "zielen". Vaak verandert bv. een heilige kris in een zwerm bijen, of komen deze als verdediging uit een graf (van oa. Prabusetmata tijdens de aanvallen van Gajah Mada, de oorlogsaanvoerder van de troepen van Hayam Wuruk). De Prinses van Pajajaran, die de mysterieuze Cemara Tunggal werd, was volgens de legende een "Estri Wadat" (een "ongehuwde") en zou volgens de profetie verhuizen naar de Zandzee (Segara Wedi) en zich vestigen te Pemancingan. Daar zou zij Vorstin over Geesten en Demonen worden, die door haar huwelijksverbond met de leiders van Java te hulp zou komen, indien aangeroepen. Doch eerstens leefde zij bij de Cemara's op de Hommelberg een ascetisch leven. De Vorstin Der Zuidzee "vertolkt" vandaag de dag dezelfde rol van deze Cemara Tunggal, en lijkt gedurende eeuwen lang te zijn gecreëerd in deze rol om de politieke leiders van Java bij te staan ...

Over de gehele wereld van voorouderlijke tijden worden bomen geassocieerd met bomen (de Egyptische Horus, de Griekse Adonis, de Noorse Wodan, verschillende Keltische Godheden etc.), hoewel het aantal vrouwelijke Godheden een directe band met bomen voorstellen. In Egypte werd de "Sycamore" (een wilde vijgenboom) beschouwd als de manifestatie van de Godinnen Nut, Isis en Hathor (deze laatste heette ook "Vrouwe van Sycamore"). Zij werd gerelateerd met een oeroude boom die aan de Zuidzijde stond van de Ptha-Tempel in Memphis tijdens het tijdperk der Oude Koningen. Beroemd was de Boom-Godin van de Pashedu-tombe in het Dal Der Koningen en de oudste vijgenboom uit Egypte is in Matarria, bekend als de Maagdelijke Maria Boom. De "Boom-Godin" was meer een antropomorfische personificatie (zinnebeeldige mensgelijkend) van de Godin, en de meest ongewone bewaarde voorstellingen tonen soms een Godin met het onderlichaam van een wilde vijgenboom. Of zelfs een vijgenboom die uit haar hoofd spruit ... zoals bij Nut.

Ook India kende de "Boom-Godin", terwijl Java in de Nagarakrtagama de mannelijke wonderlijke kracht van Mpu Bharada vernoemt. Dit moet een magisch ritueel zijn geweest die een Boeddhistische Meester der Yogin's uitvoerde. Zijn volmaakt-hogere kennis faalt echter, wanneer hij zijn drinkwaterpot (Kumbha!) neerzet tijdens een geuite vloek, en daarbij met zijn monnikskleed aan de top van de tamarindeboom (Kamal) blijft hangen. De Nagakrtagama vermeldt de vloek, die de grensrichting van Java verdeelt, en wel in West-Oostelijke en Noord-Zuidelijke richting (zie Leyijnen, click op de Cemaratak onder). De vloek brengt hem bij Lemah Citra/Tulis, een kerkhof dat een oord blijkt op Bali, waar mensen over water kwamen om toevlucht te zoeken op Bali, en waar Mpu Bharada huisde. Hij was de vader van de legendarsiche Nawang Wulan. En wordt tevens vernoemd met de verwikkelingen rond de Balinese Heks Tjalon Arang, die allerlei toverspreuken zou bezitten ... en de veranderingen der Leylijnen meemaakte.

Het is een bijzondere bijkomstigheid dat de "tjemara/chamara" een heel bekend attribuut is van de Heilige Boeddha. Hij gebruikte de tjemara nl. als "vliegenverjager", en deze tjemara was gemaakt van yakhaar, als teken van waardigheid. Ook als verkoeling diende het object, voorbestemd aan voorname personen ...

De boom blijft een interessant onderwerp, als natuur element belangrijk in mythen en legenden. Tóch blijft het een feit dat de Cemara-boom als "voorbode" van slecht weer een grote rol speelde in mijn eigen kindertijd. Wij werden gewaarschuwd door moeders, dat, wanneer wij de Cemara hoorden ruizen, wenen, zo snel mogelijk naar huiswaarts moesten keren. Dan werd het nl. muisstil, de krekels tjirpten niet meer, de vogels stopten hun gezang, de lucht werd groengrijs, en enkel de Cemara ruisde haar neerhangende takken ... vlak erná zou de storm losbarsten, een tropische wel te verstaan!
Op Java bekend als de Lampor, de aankondiging van de komst van de Javaanse Godin aan land ...